Wat zijn de effecten van (een verbod op) smartphones, laptops en tablets in de les en op school op de leerprestaties van vo-leerlingen en mbo-studenten?

Vrij gebruik van smartphones, tablets en laptops tijdens de lessen heeft een negatief effect op leerprestaties. Waarschijnlijk is de aandacht die sociale media en berichtenverkeer opeisen daarvan de belangrijkste oorzaak. Leerlingen in het voortgezet onderwijs en mbo-studenten worden te veel afgeleid en kunnen zich niet concentreren op de leertaak. Er zijn aanwijzingen dat vooral lager presterende leerlingen deze negatieve effecten ondervinden. Een verbod op het bezit van smartphones op school kan de concentratie bij leerlingen tijdens de les verbeteren en daarmee hun leerprestaties.

Het bezit en gebruik van smartphones onder jongeren is zeer groot. In 2018 gebruikte 99 procent van hen internet op een mobiele telefoon. Eén op de drie leerlingen in het voortgezet onderwijs heeft bijna de hele dag onlinecontact met anderen. Vijf procent vertoont kenmerken van verslaving.

Smartphonegebruik en leerprestaties
Over het geheel genomen gaan leren en smartphones slecht samen. De mate van gebruik van smartphones door leerlingen en studenten hangt negatief samen met hun leerprestaties. Hoe meer zij hun smartphone gebruiken, hoe groter de risico’s op slechte leerresultaten. Vier op de tien leerlingen geeft aan dat ze door de smartphone minder tijd besteden aan hun huiswerk.

Hoewel het oorzakelijk verband tussen smartphonegebruik en leerprestaties niet expliciet is onderzocht, is afleiding de meest genoemde waarschijnlijke verklaring voor de negatieve samenhang. En daardoor verminderde concentratie bij leerlingen en studenten. Multitasken, bijvoorbeeld smartphonegebruik combineren met opletten tijdens de les of geconcentreerd werken aan een taak, heeft een duidelijk negatief effect op het leerproces.

ICT en leerprestaties
Ook bij laptops en tablets met internettoegang bestaat de kans dat leerlingen en studenten tijdens de les sociale media raadplegen en berichtjes lezen of versturen. Om deze mogelijke afleidingen te verkleinen, is het raadzaam ICT in de lessen gestructureerd in te zetten. Dat wil zeggen dat leerlingen en studenten apps op de laptop of tablet alleen ter ondersteuning van het leerproces mogen of kunnen gebruiken. Vrije toegankelijkheid hiervan verhoogt de kans dat ze afleiding zoeken.

Uit PISA-studies komt een negatief verband naar voren tussen ICT-inzet op school en prestaties op lezen, wiskunde en natuurwetenschappen. Hoe meer ICT-gebruik, hoe slechter de prestaties. Dat negatieve verband geldt vooral voor de laagst presterende leerlingen. Dit wijst erop dat vrij gebruik van ICT ongunstig uitpakt voor leerlingen die moeite hebben met leren. Leerlingen die makkelijker leren, ondervinden geen negatieve effecten van ICT-inzet op school.

Effecten van een smartphoneverbod op school
Verschillende onderzoeken leveren aanwijzingen op dat een smartphoneverbod op school een gunstig effect heeft op leerprestaties. Het meest aangehaalde onderzoek hierover betreft een studie onder scholen voor voortgezet onderwijs in Engeland. Daaruit komt een duidelijke verbetering in leerprestaties naar voren na een verbod op smartphonebezit op school. Dit houdt in dat leerlingen zonder smartphone naar school komen of deze moeten inleveren aan het begin van de schooldag, bijvoorbeeld door het opbergen in een kluisje. Ook hier geldt die verbetering vooral voor de groep laag presterende leerlingen.

Een smartphoneverbod lijkt alleen zinvol als het onderdeel is van breder schoolbeleid rondom inzet van ICT in het onderwijs. Om daarmee te voorkomen dat leerlingen/studenten vervolgens worden afgeleid door apps op andere apparatuur, zoals laptops of tablets.

Je kunt het volledige rapport downloaden op de website van de Kennisrotonde van het NRO.